Zaburzenia snu mogą skutecznie utrudnić wypoczynek. Bezsenność, lunatykowanie, mówienie przez sen czy też drgania kończyn wpływają niekorzystnie nie tylko na sen, ale tryb dnia i cały organizm. Co należy wiedzieć o parasomni i dyssomni?
Wśród zaburzeń snu wyróżniamy parasomnię oraz dyssomnię. Oba te terminy odnoszą się do snu, ale pojawiają się w różnych jego fazach. Parasomnia dotyczy głównie zaburzeń ruchowych w trakcie snu, a dyssomnia polega na nieprawidłowej długości lub jakości jego trwania.
Warto wspomnieć, że Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD) wyróżnia wtórne i pierwotne zaburzenia nocnego odpoczynku, z czego pierwsze dotyczą chorób układu nerwowego, a drugie – dyssomni i parasomnii właśnie.
Parasomnia – co to takiego?
Parasomnia to grupa wielu różnorodnych zaburzeń snu odnoszących się do nieprawidłowych bądź niepożądanych zachowań w trakcie jego trwania. Do parasomnii zaliczamy lęki nocne, koszmary senne, bruksizm, lunatyzm, mówienie przez sen czy też paraliż nocny. Zaburzenia ruchowe i inne zaburzenia niepożądane, występują podczas przejścia między czuwaniem i snem, w czasie wybudzeń bez szybkich ruchów gałek ocznych (NREM, non-rapid eye movement) oraz w trakcie samego snu z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM, rapid eye movement).
Klasyfikacja parasomni wg ICSD:
zaburzenia wybudzenia, w tym wybudzenie z dezorientacją, somnambulizm (lunatykowanie)
parasomnie związane ze snem REM: koszmary nocne, porażenie przysenne zaburzenia zachowania podczas snu REM
inne parasomnie, jak zaburzenia dysocjacyjne związane ze snem, moczenie nocne, jęk nocny (katatrenia), zespół eksplodującej głowy, halucynacje hipnagogiczne oraz zaburzenia odżywiania
Statystyki wskazują, że takie dolegliwości występują u jednego do kilkunastu procent ludzi, zazwyczaj dotyczą też osób po 50. roku życia.
Parasomnia – leczenie
Leczenie parasomni w większości przypadków nie jest konieczne. Za to należy przestrzegać regularnego rytmu i higieny snu. Jeżeli doświadczamy zaburzeń wybudzania, pierwszym krokiem jest wydłużenie czasu poświęconego na nocny odpoczynek. Pomocna może okazać się krótka drzemka w ciągu dnia, nieprzekraczająca pół godziny. Dłuższy sen oraz drzemka mają przełożenie na jego jakość: staje się mniej głęboki, a zatem ryzyko wystąpienia zaburzeń jest mniejsze.
W przypadku nadmiernej ruchomości warto zadbać o przestrzeń, w której śpimy, tj. zabezpieczyć kanty łóżka, usunąć zbędne przedmioty. Lunatycy powinni także zadbać o drzwi i okna.
Zalecamy kontakt z lekarzem, jeżeli zaburzenia występują często lub się nasilają, a standardowe metody zadbania o sen nie przynoszą efektu. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad oraz zastosuje leczenie farmakologiczne wtedy, kiedy będzie to konieczne.
Parasomnia u dzieci – to musisz wiedzieć!
Zaburzenia snu u dzieci często mijają z wiekiem, mają charakter epizodyczny. Najczęściej występują u dzieci chorych na ADHD i zespół Tourette'a. Przy czym somnambulizm dotyczy 10-30% dzieci w wieku 4-8 lat, a jaktacje i rytmiczne ruchy ciała – 3-15% dzieci w wieku 4-8 lat. Wszystkie te zaburzenia ustępują w okresie dojrzewania, ale nie oznacza to, że powinny być bagatelizowane przez rodziców.
Należy przede wszystkim zadbać, aby dziecko spało odpowiednią liczbę godzin, zwłaszcza że potrzebuje znacznie więcej snu niż dorośli. Przykładowo dziecko w wieku 3-5 lat powinno spać od 10 do 13 godzin dziennie w regularnych odstępach czasu wraz z drzemkami, a w wieku 6-12 lat – nawet 12 godzin.
Czym jest dyssomnia?
Dyssomnia jest szerokim rodzajem zaburzeń snu obejmujących trudności z zasypianiem lub wybudzaniem. Zatem w przeciwieństwie do parasomnii, która obejmuje nieprawidłowe zachowanie układu nerwowego, te przypadłości pojawiają się na początku lub końcu naszego snu, co może prowadzić do nadmiernej senności w ciągu dnia. Wszystko to wynika z powodu małej jego ilości i słabej jakości.
Typowymi objawami dla dyssomnii są trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy czy też wybudzanie się wcześniej niż zwykle. W wyniku zmniejszonego lub zakłóconego snu, nie czujemy się wypoczęci, mamy problemy z koncentracją i nawet proste czynności mogą być dla nas trudne do wykonania. W wielu przypadkach może pojawić się nawet stres, ból fizyczny czy ogólne wrażenie dyskomfortu, co jest naturalnym objawem zakłóceń snu.
Istnieją dwa główne rodzaje dysssomni. W zależności od pochodzenia i przyczyny, możemy mówić o:
zaburzeniach zewnętrznych
zaburzeniach wewnętrznych.
Do dyssomni zewnętrznej należą bezsenność, bezdech senny, narkolepsję czy też zaburzenia snu powstałe na skutek toksyn czy używek.
Wewnętrzna dyssomnia to między innymi zdestabilizowanie rytmu snu i czuwania, występujące na skutek nieprawidłowości w funkcjonowaniu wewnętrznego zegara biologicznego. Do tej grupy należą także zaburzenia snu związane z nocną dysfunkcją oddechową.
Jak walczyć z dyssomnią?
Leczenie dyssomni sprowadza się do określenia przyczyn, jakie ją powodują. Stąd konieczna staje się wizyta u lekarza. Dyssomnia może być wynikiem niektórych nawyków życiowych, jak spożywanie alkoholu, kofeiny, narkotyków, ale też leków na receptę. Duże znaczenie ma również kwestia psychiki, przeprowadza się więc szczegółowy wywiad, który ma na celu sprawdzenie podatności fizycznej i stanu psychicznego pacjenta.
Lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne dyssomni, wówczas najczęściej podaje się melatoninę w celu zmiany cyklu snu. Czasem stosuje się również terapię jasnym lub ciemnym światłem, aby dostosować zegar biologiczny u osób z zaburzeniami snu w rytmie całodobowym.
Dbaj o siebie i swój sen
Zaburzenia snu mogą być objawem wielu poważnych schorzeń, w tym depresji, uzależnienia od leków i używek, zaburzeń metabolicznych czy endokrynologicznych, z nadczynnością tarczycy na czele. Mogą też pojawiać się i/lub nasilać w wyniku braku komfortu podczas snu, dlatego tak ważna jest odpowiednia higiena snu oraz zdrowe nawyki.
Zadbajmy przede wszystkim o wygodny materac i ergonomiczną poduszkę, a także przewiewną bieliznę do spania (w miarę możliwości najlepiej spać nago). Powinniśmy pomyśleć także o przewietrzeniu pomieszczenia przed snem i wyłączeniu rozpraszających urządzeń typu telewizor czy smartfon.
