Paraliż senny - czym jest i jakie są jego przyczyny

Osoby, które doświadczyły paraliżu sennego mówią, że nigdy więcej nie chciałyby go przeżyć po raz kolejny. Czym jest to zjawisko i dlaczego nas dotyka? Odpowiedź znajdziesz w artykule.



Czym jest paraliż senny?

Paraliż senny określany też mianem paraliżu przysennego i porażeniem przysennym to stan występujący powszechnie u ludzi na całym świecie. Budzi silne emocje, a doświadczają go zarówno osoby zdrowe, jak i te cierpiące na schorzenia psychiczne.

Zjawisko nie jest nowe – już w czasach starożytnych próbowano zinterpretować, czym jest paraliż przysenny. Uważano, że osoba, która go doświadcza odbywa akt seksualny z greckim bogiem lasów i pól. W średniowieczu wierzono, że to przejaw napaści demonów. Dziś wiemy, że żadne z tych przypuszczeń nie ma nic wspólnego z rzeczywistością.

Co to jest zatem paraliż senny? Opisuje się go jako zjawisko pojawiające się podczas przechodzenia ze stanu snu do czuwania lub podczas zasypiania. Osoba doświadczająca porażenia przysennego jest w pełni świadoma, jednak nie może się poruszyć. Porażone zostają mięśnie szkieletowe, przez co nie można unieść żadnej z kończyn. Możliwe jest swobodne oddychanie (choć można odczuwać ucisk klatki piersiowej), jak i poruszanie gałkami ocznymi (oczy najczęściej pozostają zamknięte). Stan paraliżu sennego trwa zazwyczaj od kilku sekund do paru minut. Zdarzeniu mogą towarzyszyć halucynacje. Jeśli paraliż pojawia się u osób zdrowych niecierpiących na zaburzenia psychiczne i somatyczne, określa się go jako izolowany paraliż senny.

Nawracające epizody takiego stanu traktuje się jako parasomnię związaną z fazą REM.

Zobacz także: Parasomnia i dyssomnia – co to jest?



Faza REM

Faza REM (rapid eye movement) to jedna z faz snu, podczas której obniża się napięcie mięśni szkieletowych. Wyłącza się również świadomość, choć mózg wykazuje wtedy wysoką aktywność. W fazie REM pojawiają się marzenia senne i utrwalają się informacje i doświadczenia. Jest to też czas, kiedy najłatwiej można wybudzić kogoś ze snu. Po zakończeniu tej fazy pojawia się stadium wybudzenia. W stanie szybkich ruchów gałek ocznych ciało jest sparaliżowane, ale też wyłącza się świadomość. Wszystko po to, żeby ochronić organizm przed wyrządzeniem sobie krzywdy. Kiedy dochodzi do zaburzenia fazy REM, pojawia się paraliż senny.

Jakie są przyczyny paraliżu sennego?

Nie do końca wiadomo, jaka jest przyczyna paraliżu sennego. Przypuszcza się jednak, że zjawisko to występuje z powodu nakładania się fazy REM i stanu czuwania. Włącza się świadomość, ale motoryka jest upośledzona. Zauważono, że paraliż nocny może wystąpić u osób, u których skracają się pozostałe cykle snu (czyli fazy snu głębokiego NREM).

Zakłada się też, że paraliż senny powodują zaburzenia aktywności określonych neuronów (REM-on i REM-off) oraz neuroprzekaźników. Sporadyczne epizody tego stanu mogą wystąpić u osób zaniedbujących higienę snu, czyli np. u tych nadużywających substancji psychoaktywnych, u osób bardzo zestresowanych i nadmiernie przemęczonych, śpiących zbyt mało i nieregularnie.

Leczenie paraliżu sennego

Porażenie senne nie jest traktowane jako choroba i dlatego też nie ma na nie jednego wybranego leku. Zjawisko to występuje rzadko – mniej niż 8% całej populacji doświadczyło tego stanu przynajmniej raz w życiu. Paraliż senny częściej dotyka pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Jest jednym z głównych objawów narkolepsji. Wystąpieniu tego stanu sprzyja niewłaściwa higiena snu, zmęczenie fizyczne, złe nawyki żywieniowe, spożywanie alkoholu, współwystępujące choroby oraz praca zmianowa. Paraliż senny niepokoi. Jak mu zapobiec?

Przede wszystkim trzeba zadbać o komfortowy wypoczynek. Warto wprowadzić rytuały wyciszające przed snem, tak żeby przygotować organizm do jak najbardziej jakościowego snu. Na kilka godzin przed położeniem się spać, należy wystrzegać się alkoholu, napojów kofeinowych, słodyczy i tłustych potraw. Warto wybrać się na krótki wieczorny spacer, żeby dotlenić ciało i się wyciszyć. Wziąć ciepłą kąpiel rozluźniającą, która spowoduje senność, podobnie jak i ziołowe herbatki, np. z melisy. Te wszystkie czynności pomogą w lepszym zasypianiu i efektywniejszym wypoczynku. Ale co zrobić, kiedy doświadczysz już paraliżu sennego?

W tym stanie bardzo łatwo o Twoje wybudzenie. Czasami wystarczy, że ktoś się odezwie, delikatnie Cię dotknie, a paraliż ustąpi. Jednak nikt może nie wiedzieć, że właśnie doświadczasz porażenia sennego. Co możesz zrobić samodzielnie, żeby wyprowadzić się z tego stanu? Najważniejszy w tej sytuacji jest świadomy oddech. Kiedy przeżywasz to zjawisko, może towarzyszyć Ci uczucie lęku. Może Ci się wydawać, że obok Ciebie znajduje się jakaś dziwna zła siła. To wszystko sprawia, że paraliż nocny bywa dla niektórych tak przerażający. Skupienie na oddechu pozwala uwalniać się od niepokoju. Warto wtedy skoncentrować się też na swoim ciele i próbować poruszyć np. palcami u rąk czy u stóp. Chodzi o to, żeby obudzić ciało, bo przecież mózg jest już w pełni aktywny i świadomy. Paraliżu sennego nie leczy się farmakologicznie, o ile występuje sporadycznie. Leki podaje się tylko w najcięższych przypadkach i przy paraliżu sennym towarzyszącemu narkolepsji. O leczeniu zawsze decyduje lekarz neurolog, który przeprowadza szczegółowe badania.

Wywoływanie paraliżu sennego

Czy katapleksja, czyli porażenie mięśni przy jednoczesnym zachowaniu świadomości może być przyjemnym uczuciem? Ci, którzy próbują świadomego snu i celowo wprowadzają się w stan paraliżu sennego twierdzą, że tak. Tym osobom zależy nie na tym, żeby uniknąć tego zjawiska, ale je wywołać.

Jak mieć paraliż senny? Kluczem do sukcesu jest świadomy sen. Polega on na tym, że osoba śpiąca potrafi kontrolować to, co dzieje się w snach. Może zatem decydować, co się wydarzy i jak zakończy się rozgrywająca się we śnie akcja. Zjawisko nie jest w pełni poznane i zbadane, ale zwolennicy świadomego snu sugerują, że taki sposób spania, może przyczyniać się do uzyskania lepszego psychicznego samopoczucia. Świadomy sen pomaga osobom często doświadczającym koszmarów uporać się ze złymi snami. Skoro mogą kontrolować przebieg zdarzeń, mogą też wybierać, jak mają one wyglądać. Zanurzanie się we śnie w pełni świadomy sposób rozbudza kreatywność i staje się pewnego rodzaju rozrywką.

Czy można mieć na zawołanie paraliż senny? Jak go wywołać? Żeby spowodować u siebie ten stan, trzeba położyć się do łóżka śpiącym, ale zrelaksowanym. Należy leżeć bez ruchu, czekając na pojawienie się halucynacji hipnagogicznych, czyli tych występujących w pierwszej fazie snu. Po nich powinny pojawić się wrażenia słuchowe oraz drżenie całego ciała. W tym momencie należy zostać w tym stanie, nie pozwalając sobie na utratę świadomości. Wszelkie omamy dotykowe zaczną wtedy przechodzić w paraliż senny.

Źrodła:

• What do we know about sleep paralysis? Co wiemy o paraliżu sennym?, Paulina Wróbel – Knybel i in. [w:] Curr Probl Psychiatry 2018; 19(3):174-184
• https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/70378,fizjologia-snu
• https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/organizacje-studenckie/mlody-medyk/mlody_medyk_listopad_2018.pdf